Yalnız Balkanlar değil, tüm imparatorlukta mutlaka yapılması gerekli reformlar niçin yapılamazdı? Türkiye tarihinin en ilginç ve şaşırtıcı sorunlarından biri de budur. Reformun bir gereklilik olduğu ilan edileli bir yüzyıl geçmiştir; ama bütün reform girişimleri başarısızlığa uğramış ve imparatorluk, unsurlarının şikâyet ettikleri kötü yönetime son vereceğine, onu daha da sağlamlaştırmıştır. Bunun sebebi ne? Bir devlet, bir halk, her işi başarabilir. Dünkü tabi milletler bile birkaç on yıl içinde modern devletler kurduktan sonra, altı yüzyıllık şan ve ihtişamı sırtında taşıyan Osmanlı imparatorluğu, hele reformun, kendi varlığı sürdürmek için şart olduğunu anlayınca, modern bir devlete dönüşmeliydi. Düne kadar Jön Türkler de yapabilirlerdi bunu. Olmadı, yapılamadı. Çünkü mümkün değildi.
Yalnız Balkanlar değil, tüm imparatorlukta mutlaka yapılması gerekli reformlar niçin yapılamazdı? Türkiye tarihinin en ilginç ve şaşırtıcı sorunlarından biri de budur. Reformun bir gereklilik olduğu ilan edileli bir yüzyıl geçmiştir; ama bütün reform girişimleri başarısızlığa uğramış ve imparatorluk, unsurlarının şikâyet ettikleri kötü yönetime son vereceğine, onu daha da sağlamlaştırmıştır. Bunun sebebi ne? Bir devlet, bir halk, her işi başarabilir. Dünkü tabi milletler bile birkaç on yıl içinde modern devletler kurduktan sonra, altı yüzyıllık şan ve ihtişamı sırtında taşıyan Osmanlı imparatorluğu, hele reformun, kendi varlığı sürdürmek için şart olduğunu anlayınca, modern bir devlete dönüşmeliydi. Düne kadar Jön Türkler de yapabilirlerdi bunu. Olmadı, yapılamadı. Çünkü mümkün değildi.
